Sputnik bağlı olduğu Rossiya Segodnya Memleketler arası Haber Ajansı’nın Genel Müdürü Dmitriy Kiselev, krizin tarafları olan Azerbaycan ve Ermenistan’ın önderleriyle peş peşe röportajlar yaptı, başkanlara birebir sorular soruldu ve karşılık için eşit vakit tanındı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev; Kiselev’e verdiği röportajda bölgede gerginleşen durumu nasıl değerlendirdiğini anlatırken, tarafların ne üzere kayıplar verdiği, Azerbaycan tarafında Suriye ve Libya’dan paralı askerlerin savaştığı tezlerinin hakikat olup olmadığı konusunda açıklamada bulundu.
Aliyev ayrıyeten Bakü’nün krizin tahliline yönelik temel prensipler ve uzlaşmanın nereden başlaması gerektiğine dair tavrı, kırmızı çizgileri hakkında görüşlerini paylaştı.
İşte, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in, Dimitriy Kiselev’in sorularına verdiği karşılıklar:
Sayın Cumhurbaşkanı, Azerbaycan ve tüm dünya için böylesine sıkıntı bir vakitte size soru sorma fırsatı verdiğiniz için size samimiyetle teşekkür ederim. 27 Eylül’den beri devam eden çatışmaların sonuçlarını nasıl değerlendiriyorsunuz, taraflar ne üzere kayıplar verdi, sizce çok fazla esir var mı?
Azerbaycan 27 Eylül’de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’nin yeni bir saldırısına uğradı, bu son üç aydır bir birinci değildi. Benzeri fakat daha küçük çaplı bir akın Temmuz ayında hudutta olmuştu, o vakit hücum püskürtülmüştü. Sonra Ağustos’ta Ermenistan tarafından sivillere ve askerlere karşı terör aksiyonu gerçekleştirmek için bir sabotaj kümesi gönderildiğinde, bu kümenin başkanı tutuklandı.
Eylül ayı sonunda da yerleşim ünitelerimiz topçu hücumlarına maruz kaldı ve askerlerin yanı sıra sivil kayıplar verdik. Bugün itibariyle 43 sivil kaybımız 200’den fazla yaralımız var. Köy ve kentlerde 2 bin kadar mesken büsbütün yıkılmış ya da ziyan görmüş durumda.
Ne yazık ki Ermenistan’ın topçu akınları ateşkes kararından sonra da sürüyor. Gence kentine yönelik barbarca bir bombardıman gerçekleştirildi, 10 sivil hayatını kaybetti ve yaklaşık 40 kişi yaralandı. Alandaki kayıplara gelince, elimizdeki bilgilere nazaran Ermeni tarafının kayıpları bizimkinden çok daha fazla. Krizin sıcak evresinden sonra verdiğimiz asker kayıplarını açıklayacağız.
Askeri aksiyonların sonucuna gelince, Azerbaycan ordusu için çok başarılı geçiyor. Derin kademeli düşman savunmasını aşmayı başardık. Kimi bölgelerde dört evrelik bir savunma dahi vardı. Dağlık bölgeler de elbette savunmayı taarruzdan daha kolay hale getiriyor. Şimdiye kadar onlarca yerleşim ünitesi işgalde kurtarıldı. Bunlar ortasında Cebrail kenti, Cebrail bölgesinin birçok köyü, Fuzuli bölgesindeki köylerin büyük çoğunluğu ve stratejik değere sahip Sukavuşan köyü var. İşgalcileri Murovdağ dağlık bölgesindeki stratejik zirvelerden kovduk ve ülkemizin bütünlüğünü tekrar sağlamaya başarılı formda devam ediyoruz.
Çeşitli taraflardan Suriye ve Libya’dan paralı askerlerin Azerbaycan ordusu saflarında yer aldığı argümanını duyuyoruz. Bu savlara inanmak ne derece mümkün?
Bu husus hakkında tekraren konuştum. Askeri manada yabancı bir iştirake muhtaçlığımız yok. Ordumuz 100 binden fazla askerden oluşuyor, gerekli olduğu takdirde, seferberlik halinde bu sayı birkaç kat artabilir. Şu an sahip olduğumuz askeri birlikler verilen her vazifesi yerine getirme hünerine sahip. Ermenistan’a ilişkin askeri teçhizatların imha edildiği imgeler internette yer alıyor. Elbette hiçbir paralı asker böylesi niteliklere ve teknik imkanlara sahip değil. Yalnızca insansız hava araçları yardımıyla düşman güçlerine ilişkin ve pahası 1 milyar dolardan fazla askeri teçhizatı imha ettik. Buna elimizdeki öbür imkânlarla yapılanlar dahil değil. Azerbaycan ordusunun potansiyeli biliniyor, bu kimse için bir sır değil. Bu sebeple ek bir askeri güç muhtaçlığımız yok. Azerbaycan memleketler arası teröre karşı her vakit dengeli bir formda gayret etmiştir. Hem kendi halkımız hem de komşularımız için tehdit oluşturacak bir terör örgütünün topraklarımızda yuva yapmasına hiçbir vakit müsaade vermeyeceğiz. Buna asla müsaade vermeyeceğiz. Kimse şu an devam eden çatışmalarda Azerbaycan’da yabancı silahlı oluşumların yer aldığına dair bize bir ispat sunmadı. Bizim resmi tutumuzdur: Paralı askerlerimiz yok.
10 Ekim tarihli Moskova mutabakatında tahlilin temel unsurlarından bahsediliyor, bu unsurları anladığınız biçimde deşifre edebilir misiniz lütfen?
Kelam konusu prensipler uzun yıllar boyunca geliştirildi. 10 yıldan fazla sürdü diyebilirim. Evvelki Ermenistan idaresiyle yaptığım çalışma sürecinde, tavrımızı koordine etme sürecinde çok ağır bir ilerleme sağladık. Bu hiç kolay olmadı. Müzakere her hâlükârda sıkıntı bir süreçtir, bilhassa de ortada böylesine kıymetli bir husus varken. Buna karşın her iki taraf, siyasi tahlil yolunu izleme isteği gösterdi. Fakat ne yazık ki mevcut Ermenistan hükümeti iktidara geldikten sonra daha evvel yapılmış olan her şey Ermeni tarafı tarafından çöpe atıldı. Ayrıyeten müzakerelerin formatını değiştirmeye, kelamda Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’nin yetkili makamlarını müzakerelere dahil etmeye yönelik teşebbüs de oldu, bunu hem biz, hem de AGİT Minsk Kümesi eş liderleri reddetti.
Temel unsurlara gelince, orada her şey açıkça tabir edilmiş durumda. İşgal altındaki Azerbaycan bölgelerinin basamaklar halinde kurtarılması öngörülüyor. Birinci etapta işgal altındaki toprakların güneydoğu kısmında beş bölge var. İkinci evrede ise Dağlık Karabağ ve Ermenistan ortasında yer alan Laçin ve Kelbecer bölgeleri var. Ermenistan-Azerbaycan sonunun başka kısımlarında yer alan bağlantı çizgileri dahil olmak üzere tüm bağlantı sınırlarının açılması. Sığınmacıların ve ülke içinde yerinden edilmiş şahısların daima ikamet yerlerine geri dönmesi, bu kapsamda Azerbaycanlı mültecilerin Şuşi topraklarına ve eski Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi’nin öbür bölgelerine geri dönmesi öngörülüyor. Ve hakikaten taraflarca mutabık kalınması gereken Dağlık Karabağ’ın en son statüsüne ait müzakereler var.
Yani velhasıl prensipte Azerbaycan’ın her vakit hürmet duyduğu ve geliştirdiğimiz temel prensipler bunlar. Lakin yeni Ermeni idaresi bunun kabul edilemez olduğunu, tek bir santimetrelik toprağı dahi iade etmeyeceklerini tekraren belirtti. Bunu söyleyen Başbakan. Ermenistan Savunma Bakanı ise Ermenistan’ın yeni topraklar için yeni savaşa hazırlandığını söyledi. Bize daima olarak tehditler ve hakaretler yöneltildi ve bunlar bu türlü bir zıtlaşmaya dönüştü. Ermeni tarafının yeni durumu makul bir formda değerlendirmesi ve muahededen yalnızca birkaç saat sonra barış içinde uyuyan Gence kentini bombalayarak barbarca ihlal ettiği ateşkese bağlı kalması gerektiği kanısındayım.
Sayın Cumhurbaşkanı, uzlaşmadan bahsedersek hangi hususlarda uzlaşmaya gitmeye hazırsınız? Hiçbir koşul altında taviz vermeyeceğiniz kırmızı çizginiz var mı?
Bizim tavrımız her vakit çok yapan ve tutarlıydı. Birebir vakitte Ermeni kuvvetlerinin topraklarımızdan büsbütün, derhal ve şartsız çekilmesini talep eden BM Güvenlik Konseyi’nin dört kararının hayata geçirilmesi açısından memleketler arası hukuk normlarına da dayanıyordu. Bizim tavrınız her vakit pragmatik yaklaşıma dayalıydı ve müzakere masasında mevcut birikimlerin bunu net bir formda gösterdiğini düşünüyorum. Kırmızı çizgilere gelince, bunu çok net bir formda belirttik ve Minsk Kümesi eş liderleri da bunu yeterli biliyor. Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü hiçbir şartta ihlal edilemez, Azerbaycan hiçbir şartta Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığına istek göstermez. Lakin birebir vakitte teklifimiz, gelecekte Ermenistan toplumunun ve Azerbaycan toplumunun Dağlık Karabağ topraklarında barış içinde ve bir ortada yaşaması gerektiğine dayandırıldı. Zati binlerce kişilik Ermeni toplumunun yaşadığı Bakü de dahil olmak üzere Azerbaycan’ın öteki yerleşim yerlerinde, Rusya’da, Gürcistan’da ve başka ülkelerde bu formda yaşıyorlar, kimi yerlerde Ermeniler ve Azeriler birebir köyde yaşayıp çalışıyor ve ortalarında rastgele bir zıtlaşma olmuyor. Bunu biz niçin başaramayalım ki? Biz buna kararlıyız, lakin elbette etnik paklığın sonuçları ortadan kaldırılmalı ve yerlerinden edilmiş tüm sığınmacılarımız kendi konutlarına dönmelidir. Böylece size temel prensiplerin biraz daha fazlasını, muhtemel ödünlere ait yaklaşımımızı açıklamış oldum.
Sayın Cumhurbaşkanı, bu savaşın vahşeti çoktan tarihe geçti. Ve siz aslında bu savaşın tarihinin bir parçasısınız. Tarihte ne formda anılmak isterdiniz?
Biliyorsunuz, her savaş vahşettir, kayıplardır, insanların çektiği acılardır, sevdiklerini kaybetmeleridir, lakin fark şu ki bu savaş, Azerbaycan halkı için bir kurtuluş savaşı, Ermenistan için ise bir istila savaşıdır. Kelamda Dağlık Karabağ Ordusu’nun aslında olmadığı hiç kimse için sır olmayıp, memleketler arası arabulucuların da aslında bildiği bir gerçektir. Bugün Ermeni tarafının bu biçimde isimlendirdiği birlikteki askerlerin yüzde 90’ı Ermenistan vatandaşı olup, Ermenistan’daki askerlik şubeleri tarafından askere çağırılıyor ve Azerbaycan’ın Ağdam, Füzuli, Cebrail, Kelbecer, Kubadlı, Laçin, Zengilan üzere işgal altındaki topraklarına gönderiliyorlar. Asıl soru ise, bu bireyler orada ne yapıyor? Bugün Azerbaycan’ın memleketler arası olarak tanınan topraklarında Ermeni işgal güçleri bulunuyor. Ve hiçbir şey bunu haklı gösteremez, ne memleketler arası hukuk açısından ne de insan ahlakı açısından. 30 yıldır Azerbaycanlıların cetlerinin topraklarına girmesine mani olacak siyaset izlemek mümkün değil. Bu topraklarda Ermeni nüfusu hiçbir vakit yaşamadı. Orada her şeyin yıkılmış olması ve oraya dönmek çok vakit ve uğraş harcanması gerektiği ise farklı bir sorun, fakat bu türlü bir tavır hiçbir formda haklı gösterilemez. Bu nedenle biz ve askerlerimiz, Azerbaycan topraklarında savaşıp ölüyor, Ermeni askerleri ise hükümetlerinin işgal altında tutmak istediği topraklarda ölüyorlar.
Tarihteki rolüm konusuna gelince, biliyorsunuz ki bunu daha evvel de düşünmemiştim, artık ise hiç düşünmüyorum. Asıl vazifem Azerbaycan halkının itimadını haklı çıkarmak, bu misyonda bulunduğum yıllar boyunca verdiğim kelamları tutmaktır. Ülkeyi kalkınma yolunda ilerletmek ve toprak bütünlüğünü sağlamaktır, gelecekteki rolümün nasıl değerlendirileceği ise Azerbaycan halkının iradesine, neyi başaracağımıza bağlı olacak. Bu nedenle bu sıkıntının, Dağlık Karabağ sıkıntısı de dahil olmak üzere şu yahut bu kararları alırken görüşlerini her vakit en önde tuttuğum bireylere bırakılması gerektiğini düşünüyorum.
Sayın Cumhurbaşkanı, teşekkür ederim, planladığım tüm soruları sordum, tahminen sizler diğer bir şeyler eklemek istersiniz?
Bu fırsat için sizlere minnettarım, bu fırsatı milyonlarca Rus izleyiciye hitap etmek için kullanmak isterim, yalnızca Azerbaycan’ın tavrının daha düzgün anlaşılmasını isterim. Çünkü bazen ihtilafla, geçmişiyle, bugünkü durumuyla ilgili farklı görüşler olabiliyor. Hakikatlere dayanarak, gerçekte neler olup bittiğini ve artık neler olduğunu izleyicilerimizin dikkatine sunmak isterim.
19. yüzyılın başında Karabağ ve Şuşa Hanı İbrahim Halil, Karabağ Hanlığı’nın Rusya’ya dahil olması konusunda General Tsitsianov şahsında Rusya Çarlığı ile bir muahede imzaladı. Kürekçay Muahedesi olarak isimlendirilen bu muahedenin metni internette yayınlanmış durumdadır, herkes inceleyebilir. Gel gelelim ki bu muahedede, Karabağ Hanlığı’nın Ermeni nüfusu ile ilgili tek bir kelam bile bulunmuyor. Ermeni nüfusunun bu bölgeye kitlesel göçü, 1813 ve 1828’deki iki Rus-İran savaşından sonra başladı. Şimdiki İran topraklarından ve kısmen Doğu Anadolu’dan Ermenilerin Karabağ bölgesine kitlesel göçü, yeniden o vakitler başladı. Bu toprağın tarihi olarak kime ilişkin olduğu konusunda söylenebilecek şey budur.
1918’de Rus İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ve bağımsız Ermeni devleti kuruldu. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, tüm bu topraklar üzerinde kuruldu ve hatta Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin kuruluşu ilan edildikten sonraki gün Azerbaycan, Erivan kentini Ermenistan’a başşehir olarak devretme kararı aldı. Bu da tarihi bir gerçektir.
1921’de (Sovyetler Birliği Komünist Partisi) Kafkasya Ofisi, Dağlık Karabağ’ı, kimi kelamda tarihçilerin yorumladığı üzere devretme değil, Azerbaycan’ın bir kesimi olarak bırakma kararı aldı. Bu bölgenin tarihi budur. Pekala, SSCB’nin çöküşünün eşiğinde nelerin olduğunu sanırım herkes biliyor. Sonuçta SSCB’nin dağılması yeniden Dağlık Karabağ’daki ayrılıkçılıkla başladı. Bu vakaların tetikleyicisi oldu. Sonuçta birçok insan mitingleri, onları düzenleyen ve gerisinde bulunan bireyleri unutuyor. Ben, (Ermenistan Başbakanı Nikol) Paşinyan’ın (Amerikalı milyarder George) Soros’un bir eseri olduğunu sık sık söylüyorum. Herkesin benimle birebir fikirde olacağını düşünüyorum.
Ancak Soros artık bir kişilik de değil, o bir kavram. O vakitlerde da büyük bir ülkeyi yıkmak için bu cins enstrümanların faaliyete geçirildiğini muhakkak dışlamıyorum. İçeriden havaya uçurmak, nifak tohumları ekmek, halkları birbirilerine karşı kışkırtmak ve devleti yıkmak. Sonuçta olan da buydu. Bu nedenle bu tarihi gerçekleri Rus kamuoyunun dikkatine sunmak ve Azerbaycan ile Rusya’nın asırlık dostluk, işbirliği ve karşılıklı anlayış bağlarıyla birbirine bağlı olduğunu söylemek isterim. Ve eminim ki hiçbir kuvvet bunu etkileyemez. Farklı taraflardan nifak tohumları ekme, bir çeşit güvensizlik yaratma teşebbüsleri görmemize karşın. Lakin hem Rusya, hem de Azerbaycan idaresinin dengeli siyaseti sayesinde yalnızca geri adım atmamakla kalmayıp, ilerlemeye devam ediyoruz.
Bugün Rusya ve Azerbaycan birbirlerini stratejik ortak olarak isimlendiriyor. Ülkelerimizin ortasındaki etkileşim seviyesi, rastgele bir komşumuza örnek olabilir. Çatışmanın askeri kademesi bittikten ve siyasi tahlil sürecine geçildikten sonra (ki Ermeni tarafı kaybettiklerini ve kendisine ilişkin olmayanları güçle iade etme teşebbüslerinden vazgeçerse biz yarın bile bunu yapmaya hazırız) Rusya’nın bölgemizi istikrara kavuşturmada öncü rol oynamaya devam edeceğinden eminim.
Bu vesileyle kanalınız üzerinden Tüm Ruslara en içten selamlarımı, en güzel dileklerimi iletmek isterim.
Geçen yıl bir milyon Rusya vatandaşı Azerbaycan’ı ziyaret etti. Pandemiden sonra bu dinamiğin tekrar yakalanacağını umuyorum. Rusya’dan konuklarımızı ağırlamaktan her vakit memnun oluruz. Ve onların da Azerbaycan’a geldikleri vakit kendilerini evlerindeymiş üzere hissettiklerini biliyorum.
Bir Cevap Yaz